|| द्वितीयॊऽध्यायः ||
------------------
॥ अष्टमः खण्डः ॥
------------------
अथ सप्तविधस्य वाचि सप्तविधँसामोपासीत यत्किञ्च वाचो हुमिति स हिङ्कारो यत्प्रेति स प्रस्तावो यदेति स आदिः ॥ १ ॥
यदुदिति स उद्गीथो यत्प्रतीति स प्रतिहारो यदुपेति स उपद्रवो यन्नीति तन्निधनम् ॥ २ ॥
दुग्धेऽस्मै वाग्दोहं यो वाचो दोहोऽन्नवानन्नादो भवति य एतदेवं विद्वान्वाचि सप्तविधँसामोपास्ते ॥ ३ ॥
দ্বিতীয় অধ্যায়
--------------
অষ্টম খন্ড
------------
তত্পরে সপ্তকে গাও এই সুন্দর সাম - গান ,
সপ্তস্তরে জেনে তাতে ধর তোমরা ধ্যান |
|
বাক -এ 'হুম ' হলো ' হিম ' আর প্রস্তাভা 'প্রা' কারা ,
' অ ' আদি ,'উত ' উদ্গিত ,'প্রতি ' প্রতিহারা ||
'উপ ' উপদ্রব আর 'নি ' হয় নিধান ,
এই সপ্তকারে সাম -এ - ধর সবে ধ্যান ||
যে জন জানিয়া এই সপ্তাক্ষরে,
সাম - ধ্যান ধরে তার নিজ অন্তরে ,
বাক গুনে পায় যেন সুখ সবকিছু ,
অন্নদাতা -ভোক্তা দুই হয় সে যেন তারই যতকিছু ||
[ Chapter VIII : Next is the meditation on the sevenfold Saman. One should meditate on the sevenfold Saman as speech. Whatsoever in speech is 'hum', that is the syllable him; whatever is 'pra' - Prastava; whatever is 'a' -Adi (the first) ; whatever is 'ut'-Udgitha ; whatever is 'prati'-Pratihara ; whetever is 'upa' -Upadrava ; and whatever is 'ni', that is Nidhana....
He who knowing it thus, meditates on the sevenfold (whole) Saman as speech, for him speech yields milk. He gets its appropriate benefit, and he becomes rich in food and an eater of food. ]
|| द्वितीयॊऽध्यायः ||
------------------
॥ नवमः खण्डः ॥
------------------
अथ खल्वमुमादित्यँसप्तविधँ सामोपासीत सर्वदा समस्तेन साम मां प्रति मां प्रतीति सर्वेण समस्तेन साम ॥ १ ॥
तस्मिन्निमानि सर्वाणि भूतान्यन्वायत्तानीति विद्यात्तस्य यत्पुरोदयात्स हिङ्कारस्तदस्य पशवोऽन्वायत्तास्तस्मात्ते हिङ्कुर्वन्ति हिङ्कारभाजिनो ह्येतस्य साम्नः ॥ २ ॥
अथ यत्प्रथमोदिते स प्रस्तावस्तदस्य मनुष्या३ अन्वायत्तास्तस्मात्ते प्रस्तुतिकामाः प्रशँसाकामाः प्रस्तावभाजिनो ह्येतस्य साम्नः ॥ ३ ॥
अथ यत्सङ्गववेलायाँ स आदिस्तदस्य वयाँस्यन्वायत्तानि तस्मात्तान्यन्तरिक्षेऽनारम्बणान्यादायात्मानं परिपतन्त्यादिभाजीनि ह्येतस्य साम्नः ॥ ४ ॥
अथ यत्संप्रति मध्यन्दिने स उद्गीथस्तदस्य देवा अन्वायत्तास्तस्मात्ते सत्तमाः प्राजापत्यानामुद्गीथभाजिनो ह्येतस्य साम्नः ॥ ५ ॥
अथ यदूर्ध्वं मध्यन्दिनात्प्रागपराह्णात्स प्रतिहारस्तदस्य दर्भा अन्वायत्तास्तस्मात्ते प्रतिहृतानावपद्यन्ते प्रतिहारभाजिनो ह्येतस्य साम्नः ॥ ६ ॥
अथ यदूर्ध्वमपराह्णात्प्रागस्तमयात्स उपद्रवस्तदस्यारण्या अन्वायत्तास्तस्मात्ते पुरुषं दृष्ट्वा कक्षँश्वभ्रमित्युपद्रवन्त्युपद्रवभाजिनो ह्येतस्य साम्नः ॥ ७ ॥
अथ यत्प्रथमास्तमिते तन्निधनं तदस्य पितरोऽन्वायत्तास्तस्मात्तान्निदधति निधनभाजिनो ह्येतस्य साम्न एवं खल्वमुमादित्यँसप्तविधँसामोपास्ते ॥ ८ ॥
দ্বিতীয় অধ্যায়
--------------
নবম খন্ড
-----------
এরপর সপ্তক -এ ধর এই দৃষ্ট সূর্যকে ,
এক ভাবে প্রকাশিত তিনি এ দিগন্ত লোকে||
সকলেই ভাবে তিনি আমার সম্মুখে প্রকাশিত ,
সমভাবে করেন তিনি সবেরে আলোকিত ||
হিম -কার করেন তিনি উদয়ের প্রাক্কালে ,
প্রানিকুল নির্ভর তার , হিম - কার করে উষাকালে ||
উদয়্কালে উদিত হন গেয়ে প্রস্তাভা তিনি ,
মানবকুল প্রস্তুত হয় যেই উদিত হন তিনি ||
তাহাদের আকাঙ্খা কেবলমাত্র স্তুতি ,,
প্রতক্ষ বা পরোক্ষ ভাবে তাদের সে প্রস্তুতি ||
যখন দিগন্তে শুরু হয় তার আলোর উত্সব ,
পক্ষীকুল সেই আনন্দে করে 'আদি ' -র কলরব ||
অবলম্বন ছাড়িয়া যেন সাম -গানে উড়ে ,
আকাশে বিচরণ যেন তারা তাদের আদি ঘরে ||
মধ্যাহ্নর সূর্য যেন গায় উদ্গীত সাম ,
প্রজাপতি আত্মজ সম দেব - দেবতাগণ ||
দিবাকরের প্রখরতায় এমনি বিকশিত ,
যেন শ্রেষ্ট প্রজাপতি -পুত্রগণ প্রকাশিত||
দ্বিপ্রহরে সূর্য যখন হন প্রতিহরা ,
মাতৃগর্ভে ভ্রুণ যেমনে থাকে ধরা ||
গায় যেন সেই গান হয়ে যে আশ্রিত ,
যেন না হয় নিরাদরে কভু অনাশ্রিত ||
এরপর গোধুলিকালে গীত যেন উপদ্রবা ,
প্রানিগন ধাবে বনে যেমত আসন্নপ্রসবা||
জঙ্গলে ফেরে এমত আপন আপন আশ্রয়ে ,
যেন হয়ে তাড়িত মানুষদ্বারা ফেরে ঘরে ভয়ে ||
সূর্যাস্ত উপরান্তে যেন ' নিধানা ' হয় সাম ,
যেমন পিতাগণ গাহেন নিধান আর সন্তান দেয় বিশ্রাম ||
[ Chapter IX : One should meditate upon the sevenfold Saman as the yonder sun. He is the Saman as he is always the same,he is the same to all,for each one thinks- 'He faces me'.One should know that all these beings are dependent on him.
What he is before rising, that is Himkara. On this, the animals are dependent. As they participate in the Himkara part, they do utter 'him'.When he has just risen, that is Prastava.Men are dependent on this. As they participate in the Prastava part-they are desirous of praise, directly or indirectly.
Aadi is the form of the sun as it appears at the time of the assembling of the rays. On this, the birds are dependent as they participate in the Adi part of this Saman, so do they hold themselves unsupported in the sky and fly.
The form of the sun that appears at midday,is Udgitha. On this, the gods are dependent as they participate in the Udgitha part, are they the best among the off springs of Prajapati.
The form of the sun that appears just as later part of the day, is Pratihara. On this, the foetus/es are dependent.Participating in the Pratihara part,they do not fall down frm the womb.
The form of the sun at dusk is Upadrava. On this, the wild animals are dependent.They participate in the Upadrava part as if seeing a man they run away to the forest fr safety.
The form of the sun just after sunset,is Nidhana. On this, the fathers are dependent.They participate in the Nidhana part of this Saman,and people lay them aside.]
|| द्वितीयॊऽध्यायः ||
------------------
॥ दशमः खण्डः ॥
------------------
अथ खल्वात्मसंमितमतिमृत्यु सप्तविधँसामोपासीत हिङ्कार इति त्र्यक्षरं प्रस्ताव इति त्र्यक्षरं तत्समम् ॥ १ ॥
आदिरिति द्व्यक्षरं प्रतिहार इति चतुरक्षरं तत इहैकं तत्समम् ॥ २ ॥
उद्गीथ इति त्र्यक्षरमुपद्रव इति चतुरक्षरं त्रिभिस्त्रिभिः समं भवत्यक्षरमतिशिष्यते त्र्यक्षरं तत्समम् ॥ ३ ॥
निधनमिति त्र्यक्षरं तत्सममेव भवति तानि ह वा एतानि द्वाविँशतिरक्षराणि ॥ ४ ॥
एकविँशत्यादित्यमाप्नोत्येकविँशो वा इतोऽसावादित्यो द्वाविँशेन परमादित्याज्जयति तन्नाकं तद्विशोकम् ॥ ५ ॥
आप्नोति हादित्यस्य जयं परो हास्यादित्यजयाज्जयो भवति य एतदेवं विद्वानात्मसंमितमतिमृत्यु सप्तविधँ सामोपास्ते सामोपास्ते ॥ ६ ॥
দ্বিতীয় অধ্যায়
--------------
দশম খন্ড
------------
এবার ধর ধ্যানে তুমি এই সাম সপ্তস্তরে ,
যা মৃত্যুর -ও পারে নিয়ে যাবে তোমারে ||
হিম কারে তিন অক্ষর সে তিন আচ্ছে প্রস্তাবে ,
এই ত্রি-এর মিলনে সাম সম -গান হবে ||
আদি -তে আচ্ছে দুই ,আর প্রতিহারায় চার ,
এক দানে আর গ্রহণে দুই হয় ত্রি-কার ||
সম হয়ে দুটি মিলে গাহে যে সাম -গান
বল কোথা বিষম আচ্ছে সবই একসমান ||
উদ্গিত -এর তিন আর উপদ্রবা -র চার আচ্ছে ,
তিনে তিনে এক হলে কেবল এক যে বাঁচে ||
সে বেঁচে যাওয়া একেও আচ্ছে শুদ্ধ ত্রি-কার ,
এখন সব তিনেতে মিলে যে হয় অপরূপ সমাহার ||
নিধানারো আচ্ছে তিন সবই একসমান ,
এক কুডি দুই হয় মিলিয়া সপ্তস্তর সামগান |
|
যে জেনে এই সাম শুভ সপ্তস্তরে ধ্যান ধরে ,
সাম যে সম এ মৃত্যু -রো উপরে ||
সুর্যলোকে পৌঁছয় এই একুশ অক্ষরে ,
আর বাইশতম -র গুনে সে যায় মৃত্যুলোকের পারে ||
সে লোকে কৃপার আলোকে সব দুক্ষ হয় ক্ষয় ,
সে লোকে পৌছালে হয় সুর্যলোক বিজয় ||
[ Chapter X : One should meditate on the sevenfold Saman, which has all its parts similar.Which leads beyond death. 'Himkara, has three syllables; 'Prastava' also has three.
'Adi' has two syllables and'Pratihara' has four. We take one syllable from Pratihara to Adi. So they comes equal to each other.
'Udgitha' has three syllables; 'Upadrava' has four. Three and three become equal. One syllable is left over, which is really tri-syllabic; so it also becomes equal.
'Nidhana' has three syllables, and this too is equal to the others. These,altogether are the twenty two syllables of the sevenfold Saman.
Knowing this Saman as good,he, who meditates on the sevenfold Saman,reaches the sun by the number twenty-one. (Counting from this world the yonder sun is verily the twenty-first. With the remaining twenty-second syllable he conquers the world beyond the sun. By reaching that world of bliss which is beyond misery,he obtains victory over the sun, and then he reach victory higher than this- He who meditates on the sevenfold Saman. ]
No comments:
Post a Comment