*(14) Kobitay Chandogya Upanishad (Part Two : Chapter 16-21 )

॥ द्वितीयॊऽध्यायः ॥
------------------ 
॥ षोडशः खण्डः ॥
-------------------
वसन्तो हिङ्कारो ग्रीष्मः प्रस्तावो वर्षा उद्गीथः शरत्प्रतिहारो हेमन्तो निधनमेतद्वैराजमृतुषु प्रोतम् ॥ १ ॥
स य एवमेतद्वैराजमृतुषु प्रोतं वेद विराजति प्रजया पशुभिर्ब्रह्मवर्चसेन सर्वमायुरेति ज्योग्जीवति महान्प्रजया पशुभिर्भवति महान्कीर्त्यर्तून्न निन्देत्तद्व्रतम् ॥ २ ॥

দ্বিতীয় অধ্যায়  
---------------
ষোড় শ খন্ড 
---------------

বসন্ত 'হিম-কার আর গ্রীষ্ম প্রস্তাবা ,
বর্ষা ঋতু উদ্গিত আর শরত প্রাতিহারা ||
শীত নিধানা হয়ে গায় যে সাম গান ,
এই ঋতু সকল মধ্যে বোনা বৈরাজ্য বুনন ||
যিনি জানেন এই বৈরাজ্য তার পবিত্র -প্রকাশ ,
গবাদি সন্তানাদি পরমায়ু নিয়ে ধরায় হয় বাস ,,
তার শপথ যেন হয় ঋতুতে না খুঁত ধরা ,
এ জগতে নিজ গৌরবে তার সার্থক বাস করা ||

[ Part Two :Chapter XVI :
Meditation on the Vairajya Saman :
The spring is Himkara, the summer - Prastava, the rainy season -Udgitha, the autumn- Pratihara,and the winter is Nidhana. This is the Vairaja Saman woven in the seasons.
He who thus knows this Vairaja Saman as woven in the seasons, shines with offspring, cattle and the holy aura born of sacred wisdom. He reaches the full length of life and lives gloriously, becomes great with offspring, cattle also with fame. He should take vow not to find fault with the seasons.]
  
॥ द्वितीयॊऽध्यायः ॥ 
-------------------
॥ सप्तदशः खण्डः ॥
--------------------
पृथिवी हिङ्कारोऽन्तरिक्षं प्रस्तावो द्यौरुद्गीथो दिशः प्रतिहारः समुद्रो निधनमेताः शक्वर्यो लोकेषु प्रोताः ॥ १ ॥
स य एवमेताः शक्वर्यो लोकेषु प्रोता वेद लोकी भवति सर्वमायुरेति ज्योग्जीवति महान्प्रजया पशुभिर्भवति महान्कीर्त्या लोकान्न निन्देत्तद्व्रतम् ॥ २ ॥

দ্বিতীয় অধ্যায় 
---------------- 
সপ্তদশ খন্ড 
------------
ধরিত্রী হিম্কার গগন হয় যে প্রস্তাবা ,
স্বর্গ উদ্গিথ হয় তার বিভাগ প্রতিহারা ,,
সমুদ্র নিধানা এ যে সাক্ভরী সামা ,
জগত জুড়ে আচ্ছে এই সাকাভারী বোনা||
জানেন এরে যিনি তিনি হন  এ ধরায় প্রভু ,
অক্ষয় পরমায়ু , গৌরব ক্ষয় হয়নাকো কভু ,,
গব -গবাদি সন্তানাদি সহ হয়ে পূর্ণ ,
জগতে খুঁত না ধরার প্রতিজ্ঞাতে হবেন সম্পূর্ণ ||

[ Part Two : Chapter XVII :
Meditation on the Sakvari Saman :
The earth is Himkara, the sky is Prastava, heaven is Udgitha, the quarters are Pratihara, and the ocean is Nidhana. This is the Sakvari Saman woven in the worlds.He who thus knows this, becomes the possessor of the worlds, reaches the full length of life,lives gloriously,becomes great with offspring and cattle and great also with fame. He should take the vow of not finding fault with the worlds. ]

॥ द्वितीयॊऽध्यायः ॥
-------------------
॥ अष्टादशः खण्डः ॥ 
--------------------
अजा हिङ्कारोऽवयः प्रस्तावो गाव उद्गीथोऽश्वाः प्रतिहारः पुरुषो निधनमेता रेवत्यः पशुषु प्रोताः ॥ १ ॥
स य एवमेता रेवत्यः पशुषु प्रोता वेद पशुमान्भवति सर्वमायुरेति ज्योग्जीवति महान्प्रजया पशुभिर्भवति महान्कीर्त्या पशून्न निन्देत्तद्व्रतम् ॥ २ ॥

দ্বিতীয় অধ্যায়
----------------
  অষ্টদশ খন্ড
-----------------

ছাগ হয় হিম -কার , ভেড়া প্রস্তাবা ,,
গৌ উদ্গিত আর অশ্ব প্রতিহারা ||
এ 'রেবতী ' বুননে মানুষ নিধান ,
জীবজগতে আচ্ছে বোনা রেবতী সাম -গান ||

যিনি জানেন রেবতী এই প্রানিজগতে ,
প্রাণীর প্রভু হয়ে হয় তার নিবাস পৃথিবীতে ,
প্রতিজ্ঞায় দেখেন নির্দোষ প্রাণী পশু আদি ,
পান পরমায়ু গৌরব গবাদি সন্তানাদি ||

[Part Two, Chapter XVIII : Meditation on the Revati Saman : The goats are Himkara, the sheep- Prastava, the cows-Udgitha, the horses-Pratihara, and man is Nidhana. This is the Revati Saman woven in the animals.
He who thus knows this- becomes the possessor of animals,reaches the full length of life,lives gloriously, becomes great with offspring and cattle,great also with fame. His holy vow is - he should not find fault with animals.]

॥ द्वितीयॊऽध्यायः ॥
--------------------
॥ एकोनविंशः खण्डः ॥ 
----------------------
लोम हिङ्कारस्त्वक्प्रस्तावो माँसमुद्गीथोस्थि प्रतिहारो मज्जा निधनमेतद्यज्ञायज्ञीयमङ्गेषु प्रोतम् ॥ १ ॥
स य एवमेतद्यज्ञायज्ञीयमङ्गेषु प्रोतं वेदाङ्गी भवति नाङ्गेन विहूर्छति सर्वमायुरेति ज्योग्जीवति महान्प्रजया पशुभिर्भवति महान्कीर्त्या संवत्सरं मज्ज्ञो नाश्नीयात्तद्व्रतं मज्ज्ञो नाश्नीयादिति वा ॥ २ ॥

দ্বিতীয় অধ্যায় 
-----------------
উনবিংশ তি খন্ড
-------------------
কেশ হিম -কারা চর্ম হয় প্রাস্তাবা ,
উদ্গিত মাংস আর অস্থি প্রাতিহারা ||
মজ্জা নিধানা , *যজ্ঞ -যাগনীয় * এই ,
সাম  এ দেহমধ্যে বোনা থাকে সেই ||

এ যজ্ঞযাগনীয় সাম যিনি জানেন ,
সর্ব অঙ্গ নিখুঁত তার এই তিনি পাবেন ||
তাঁর প্রতিজ্ঞা হবে মাছ -মাংসাদি বর্জন ,
এক বছরের তরে কিম্বা আজীবন ||

[ Part Two : chapter XIX :
Meditation on the Yagyajagniya Saman .....The hair is Himkara, the skin is Prastava, the flesh is Udgitha, the bone is Pratihara, and the marrow is Nidhana. This is the Yajnayajniya Saman woven in the limbs of the body. He who thus knows this Yajnayajniya Saman,is endowed with all the limbs,is not crippled in any limb. He reaches the full length of life,lives gloriously,becomes great with offspring and cattle,also with fame. He 'should not eat fish and meat for a year, or rather, should not eat fish and meat at all' This should be his vow.]

॥ द्वितीयॊऽध्यायः ॥
------------------
॥ विंशः खण्डः ॥ 
------------------
अग्निर्हिङ्कारो वायुः प्रस्ताव आदित्य उद्गीथो नक्षत्राणि प्रतिहारश्चन्द्रमा निधनमेतद्राजनं देवतासु प्रोतम् ॥ १ ॥
स य एवमेतद्राजनं देवतासु प्रोतं वेदैतासामेव देवतानाँसलोकताँसर्ष्टिताँसायुज्यं गच्छति सर्वमायुरेति ज्योग्जीवति महान्प्रजया पशुभिर्भवति महान्कीर्त्या ब्राह्मणान्न निन्देत्तद्व्रतम् ॥ २ ॥

দ্বিতীয় অধ্যায়     
----------------  
বিংশতি  খন্ড
----------------

অগ্নি হন হিম-কারা আর বায়ু প্রস্তাভা ,
সূর্য উদ্গিত -নক্ষত্র প্রাতিহারা ||
চন্দ্র নিধানা, এই রাজানা-সামা ,
দেব -দেবী গণ মধ্যে আছে যা বোনা ||

এরে জানেন যিনি তিনি দেবধাম পান ,
তাঁর একাত্মতায় দেবতুল্য সন্মান পান ||
ব্রাম্হনে খুঁত না ধরা - এ তাঁর কর্তব্য ,
আয়ু ,সন্তান, গবাদি, সন্মান-সবের তিনিই গন্তব্য ||

[ Part Two, Chapter xx :
Meditation on the Rajana Saman : Fire is Himkara, Air-Prastava, the Sun-Udgitha, the Stars-Pratihara, and the Moon-Nidhana. This is the Rajana Saman woven in the deities.
He who knows this,abides in the same world or gets the same prosperity as these very deities or attains union with them.He reaches the full length of life, lives gloriously, becomes great with offspring and cattle and great with fame. He should take this holy vow - 'not to find fault with the Brahmanas' . ]

॥ द्वितीयॊऽध्यायः ॥
-------------------
॥ एकविंशः खण्डः ॥  
---------------------
त्रयी विद्या हिङ्कारस्त्रय इमे लोकाः स प्रस्तावोऽग्निर्वायुरादित्यः स उद्गीथो नक्षत्राणि वयाँसि मरीचयः स प्रतिहारः सर्पा गन्धर्वाः पितरस्तन्निधनमेतत्साम सर्वस्मिन्प्रोतम् ॥ १ ॥
स य एवमेतत्साम सर्वस्मिन्प्रोतं वेद सर्वँ ह भवति ॥ २ ॥
तदेष श्लोको यानि पञ्चधा त्रीणी त्रीणि तेभ्यो न ज्यायः परमन्यदस्ति ॥ ३ ॥
यस्तद्वेद स वेद सर्वँसर्वा दिशो बलिमस्मै हरन्ति सर्वमस्मीत्युपासित तद्व्रतं तद्व्रतम् ॥ ४ ॥

দ্বিতীয় অধ্যায়
---------------
একবিংশতি  খন্ড
------------------

তিন বেদ মিলে যেন হযেছে হিমকারা,
তিন লোক মিলিয়া হয় যে প্রস্তাবা ,,
অগ্নি বায়ু সূর্য মিলে যেন হয় উদ্গিত
আবার নক্ষত্র পক্ষী কিরণ হয় প্রতিহারা ||
নিধানা হয় যত সর্প আর যত গন্ধর্ব ,
আর যত আমাদের পিতরু-পিত্রব্ব্য ||

যিনি জানেন সম এ সাম সবেই বোনা আছে ,
তিনি এ -সবের প্রভু , সব ই আসে তাঁর কাছে,
এক সুত্র বাঁধা আছে এই সাম -জন্য ,
পঞ্চস্তরের ত্রিজোট ছাড়া জগতে নেই অন্য ||

যিনি জানেন এ রহস্য প্রতিভাগ তাঁর সন্ততি ,
ধ্যান হোক তাঁর '  আমি ই সব ' আমি ই জগত পতি ||

[ Part Two ,Chapter XXI : Meditation on the Saman as interwoven in everything :
The three Vedas are Himkara ; the three worlds-Prastava ; Fire,Air and the Sun -Udgitha ; the Stars, the birds and the rays are Pratihara ; the serpents, the celestial singers and the fathers are Nidhana. This is the collection of Samans woven in all things.Verily, he who knows this - becomes the lord of all things.
There is this verse about it: That which is fivefold in groups of three - there is nothing else greater or other than these (fifteen).He who knows that knows all. All the quarters bring offerings to him. His holy vow is that he should meditate 'I am all' - yes !! that is his vow. ]