*Astavakra Gita 19 , 20 ।। অষ্টবক্র গীতা ।। ঊনবিংশ ও বিংশ অধ্যায়

।। नवदश अध्याय ।।

जनक उवाच : 

तत्त्वविज्ञानसन्दंश-मादाय हृदयोदरात्।नानाविधपरामर्श-शल्योद्धारः कृतो मया॥१९- १॥ 

क्व धर्मः क्व च वा कामः क्व चार्थः क्व विवेकिता।क्व द्वैतं क्व च वाऽद्वैतं स्वमहिम्नि स्थितस्य मे॥१९- २॥ 

क्व भूतं क्व भविष्यद् वा वर्तमानमपि क्व वा।क्व देशः क्व च वा नित्यं स्वमहिम्नि स्थितस्य मे॥१९- ३॥ 

क्व चात्मा क्व च वानात्मा क्व शुभं क्वाशुभंतथा।क्व चिन्ता क्व च वाचिन्ता स्वमहिम्नि स्थितस्य मे॥१९- ४॥ 

क्व स्वप्नः क्व सुषुप्तिर्वा क्व च जागरणं तथा।क्व तुरियं भयं वापि स्वमहिम्नि स्थितस्य मे॥१९- ५॥ 

क्व दूरं क्व समीपं वा बाह्यं क्वाभ्यन्तरं क्व वा।क्व स्थूलं क्व च वा सूक्ष्मं स्वमहिम्नि स्थितस्य मे॥१९- ६॥ 

क्व मृत्युर्जीवितं वा क्व लोकाः क्वास्य क्व लौकिकं।क्व लयः क्व समाधिर्वा स्वमहिम्नि स्थितस्य मे॥१९- ७॥ 

अलं त्रिवर्गकथया योगस्य कथयाप्यलं।अलं विज्ञानकथयाविश्रान्तस्य ममात्मनि॥१९- ८॥ 

।। विंश अध्याय ।।

जनक उवाच  : 

क्व भूतानि क्व देहो वा क्वेन्द्रियाणि क्व वा मनः।क्व शून्यं क्व च नैराश्यं मत्स्वरूपे निरंजने॥२०-१॥ 

क्व शास्त्रं क्वात्मविज्ञानं क्व वा निर्विषयं मनः।क्व तृप्तिः क्व वितृष्णत्वं गतद्वन्द्वस्य मे सदा॥२०- २॥ 

क्व विद्या क्व च वाविद्या क्वाहं क्वेदं मम क्व वा।क्व बन्ध क्व च वा मोक्षः स्वरूपस्य क्व रूपिता॥२०- ३॥ 

क्व प्रारब्धानि कर्माणि जीवन्मुक्तिरपि क्व वा।क्व तद् विदेहकैवल्यंनिर्विशेषस्य सर्वदा॥२०- ४॥ 

क्व कर्ता क्व च वा भोक्ता निष्क्रियं स्फुरणं क्व वा।क्वापरोक्षं फलं वा क्व निःस्वभावस्य मे सदा॥२०- ५॥ 

क्व लोकं क्व मुमुक्षुर्वा क्व योगी ज्ञानवान् क्व वा।क्व बद्धः क्व च वा मुक्तः स्वस्वरूपेऽहमद्वये॥२०- ६॥ 

क्व सृष्टिः क्व च संहारः क्व साध्यं क्व च साधनं।क्व साधकः क्व सिद्धिर्वा स्वस्वरूपेऽहमद्वये॥२०- ७॥ 

क्व प्रमाता प्रमाणं वाक्व प्रमेयं क्व च प्रमा।क्व किंचित् क्व न किंचिद् वा सर्वदा विमलस्य मे॥२०- ८॥ 

क्व विक्षेपः क्व चैकाग्र्यं क्व निर्बोधः क्व मूढता।क्व हर्षः क्व विषादो वा सर्वदा निष्क्रियस्य मे॥२०- ९॥ 

क्व चैष व्यवहारो वाक्व च सा परमार्थता।क्व सुखं क्व च वा दुखं निर्विमर्शस्य मे सदा॥२०- १०॥ 

क्व माया क्व च संसारः क्व प्रीतिर्विरतिः क्व वा।क्व जीवः क्व च तद्ब्रह्म सर्वदा विमलस्य मे॥२०- ११॥ 

क्व प्रवृत्तिर्निर्वृत्तिर्वा क्व मुक्तिः क्व च बन्धनं।कूटस्थनिर्विभागस्यस्वस्थस्य मम सर्वदा॥२०- १२॥ 

क्वोपदेशः क्व वा शास्त्रं क्व शिष्यः क्व च वा गुरुः।क्व चास्ति पुरुषार्थो वा निरुपाधेः शिवस्य मे॥२०- १३॥ 

क्व चास्ति क्व च वा नास्ति क्वास्ति चैकं क्व च द्वयं।बहुनात्र किमुक्तेन किंचिन्नोत्तिष्ठते मम॥२०- १४॥  

।। ঊনবিংশ অধ্যায় ।। 

জনক কহেন : 

জ্ঞান শন্না দিয়ে তুলেছি ভালমন্দের কাঁটা , 

হৃদয় হয়েছে পূর্ণ , এবার আনন্দে দিই হাঁটা ।। 

জয় জয় এই চেতনা যার নেই ধর্ম দর্শন কাম , 

দখলভাবনা , দায়িত্ব দ্বৈত-অদ্বৈতে বিরাম ।। 

জয়কার সেই চেতনে যার না ভূত না ভবিষ্যত , 

যা আছে আকাশ , অনন্ত , তাতে নেই কিছুর দস্তখত ।। 

জয় জয় সে চিত্ত পরম , নেই আত্মা পরমাত্মা ,, 

ভালোমন্দ ভোলাভোলা এযে নিজভোলা চেতনা ।। 

জয় জয় মোর আত্মস্থিতির, না জাগা না ঘুমিয়ে থাকা , 

নেই স্বপ্ন বা মিথ্যা জগতে ভয় সবি ধূয়েমুছে ফাঁকা ।। 

নিকট বা দূর , ভিতর বাহির , নেই বড়ো কিংবা ছোটো , 

জীবন মৃত্যু , জগত বা জড়,  কিছুতেই নয় বিক্ষিপ্ত ।। 

আত্মরমনে ত্রিভুবন মেটা, ত্রিলক্ষ্যও নেই আর , 

জ্ঞানও নেই, এ প্রাণের আরামে, কোন আর মিলন তার ?? 

বিংশতি অধ্যায় 

-------------

জনক কহিলেন : 

না আছে আধার , না উপাদান , না দেহ মন পাত্রতা ,, 

নেই কিছুরই ছাপ এ চেতনায়, না মিটে যাওয়া বা ব্যাকুলতা ।।  

দায়িত্ব মুক্ত চেতন যাহাতে নেই বিশেষ আত্মজ্ঞান  , 

নেই মুক্ত-যুক্ত বস্তুবোধ বা ইচ্ছা-মুক্তি-তৃপ্তি টান ।।  

কোনো জ্ঞান ই আর নেই যে ইহাতে ,অজ্ঞতা ও নেই আর, 

নেই মুক্তি বাঁধন, সধর্ম- স্বভাব, নেই আমিই যে আমার ।। 

যে বিস্মিত নয় , নেই আর বাকি , তাহাতে কোনো বৈশিষ্ট , 

নেই পূর্ব আগামী , কারণে তাহার নেই করার কোনো কৃত্ত ।। 

নেই জীবনে পাওয়া জীবনমুক্তি, বা নয় মৃত্যুতে সম্পূর্ণ , 

মৃত্যুঞ্জয় পরাঞ্জয় যে এখনি এখানে পূর্ণ ।। 

কর্তা কর্ম ভোক্তাও নাই , এককতা মুক্ত চেতন , 

কর্মশূন্যতাও নাই বা ভাবনা ভোলা নাই স্মৃতির বিস্মরণ ।।  

না এ ধরনে বস্তু বা কোনো ফলের ধারনা , 

এ আত্মপ্রশান্ত , বিবেকানন্দ , নেই কিছুতেই আনাগোনা ।। 

জগৎ-ও নেই , নেই কোনো খোঁজ,  নেই কোনো সন্ধানী , 

অতীন্দ্রিয় , দ্রষ্টাও নেই, নেই বন্ধক মুক্ত বা মানী ।। 

একতায় যে একাকার , যা হতে মুছে গ্যাছে সবকিছু , 

মিলেমিশে গ্যাছে ঘেঁটেঘুঁটে নেই আর কোনোকিছু ।। 

না যাত্রা আছে না গন্তব্য , না পথ আছে না প্রাপ্তি , 

না ঘরে ফেরা না পথিক পথের , না সন্ধান না পরিতৃপ্তি ।। 

নিষ্কলঙ্ক নিরঞ্জন , নেই তার কোনো মান , বা মূল্যায়ন , 

এ অমূল্য , অতুলনীয় , কে করে ইহার মূল্যাঙ্কণ !! 

নিষ্কর্মা যা সর্বকালের নেই লক্ষ্য বা বিচ্যূতি , 

না অবোঝার ভার , না মূর্খামি , না সুখ-দুঃখ অনুভূতি ।। 

ধারনাপারের সত্য এ চিন্তনমুক্ত চৈতন্য , 

পরম সত্য ধরিয়া আপনে,  ধন্য আপনি ধন্য ।। 

খুশি নাই বা নাই দুঃখভোগ , শুদ্ধ আর পবিত্র ,, 

মায়া নাই বা মায়ার সংসার , এ অনাম্নী অনমিত্র ।। 

মোহ বা বিরাগ , নেই অনুরাগ , নেই পারা অপারা , 

নেই ভগবান , নেইকো যে প্রাণ , এ অপূর্ব অধরা ।। 

অবিভাজ্য অনড় ইহা স্বকেন্দ্রেতে স্থিত , 

না সকাম, বা নিষ্কাম , না বন্ধ না অবারিত ।। 

ধন্য ধন্য এযে সম্পূর্ণ , নেই কোথাও সীমাবদ্ধ , 

না গুরু শিষ্য , না শিক্ষা শাস্ত্র , না জীবনলক্ষ্যে আবদ্ধ ।। 

হওয়া না হওয়া , না দ্বৈত একক , এর না হয় বর্ণন , 

আনন্দলোকে সত্যসুন্দর যেন শান্তিনিকেতন ।। 

Nineteenth Chapter 

---------------------

King Janak says 

Using the hook of self-knowledge, thorns ofvarious opinions have extracted out from inside of heart by me.॥1॥ 

There are no righteousness and duty, no objective or discretion, no duality or non-duality for me, who is established in Self.॥2॥ 

There is no past, future or present, there is no space or time for me , who is established in Self.॥3॥ 

There is no self or non-self, nothing auspicious or evil, no thought or absence of them for me,who is established in Self.॥4॥ 

There are no states as dreams or sleep or waking. There is no fourth state 'Turiya' beyond these, and no fear for me , who is established in Self.॥5॥ 

There is nothing distant or near, nothing within or without, nothing large or subtle for me,who is established in Self.॥6॥ 

There is no life or death, not this world or any outer world, no annihilation or meditative statefor me, who is established in Self.॥7॥ 

For me who has taken eternal refuge in Self, discussion onthree goals of life is useless,discussion onyoga is useless,discussion onknowledge is useless.॥8॥ 

Twentieth Chapter 

--------------------

King Janak says:  

In stainless Self, there are no five matter-elements or body, no sense organs or mind, no emptiness or despair.॥1॥ 

For me who is ever free from dualism, there are no scriptures or self-knowledge, no attached mind, no satisfaction or desire-lessness.॥2॥ 

There is no knowledge or ignorance, no 'me', 'this' or 'mine', no bondage or liberation, and no characteristic of self-nature.॥3॥ 

In unchanging me, there is no fateful actions or liberation during life and no bodiless enlightenment.॥4॥ 

Without a nature, there is no doer or reaper of actions, no inaction or action, nothing visible or invisible.॥5॥ 

Established as non-dual reality, there is no world or desire for liberation, no yogi or seer, no-one bound or liberated.॥6॥ 

Established as non-dual reality, there is no creation or annihilation, what is to be achieved or what are the means, who is seeker and what is achievement.॥7॥ 

There is no knower or evidence, nothing knowable or knowledge, nothing less or non-less in forever pure Self.॥8॥ 

There is no distraction or focus, no right discrimination or delusion, no joy or sorrow in always action-less Self.॥9॥ 

There is not this world or the other, no happiness or suffering for Self, who is eternally free from thoughts.॥10॥ 

There is no Maya or world, no attachment or detachment, no living beings or that God for forever pure Self.॥11॥ 

For me who is forever unmovable and indivisible, established in Self, there is no tendency or renunciation, no liberation or bondage.॥12॥ 

There is no sermon or scripture, no disciple or guru, nothing is to be achieved for ever blissful and non-special Self.॥13॥ 

There is no existence or non-existence, no non-duality or duality. What more is there to say? Nothing arises out of me.॥14॥