॥ पञ्चमोऽध्यायः ॥
---------------
॥ प्रथमः खण्डः ॥
----------------
अथ ह प्राणा अहँश्रेयसि व्यूदिरेऽहँश्रेयानस्म्यहँ श्रेयानस्मीति ॥ ६ ॥
ते ह प्राणाः प्रजापतिं पितरमेत्योचुर्भगवन्को नः श्रेष्ठ इति तान्होवाच यस्मिन्व उत्क्रान्ते शरीरं पापिष्ठतरमिव दृश्येत स वः श्रेष्ठ इति ॥ ७ ॥
सा ह वागुच्चक्राम सा संवत्सरं प्रोष्य पर्येत्योवाच कथमशकतर्ते मज्जीवितुमिति यथा कला अवदन्तः प्राणन्तः प्राणेन पश्यन्तश्चक्षुषा शृण्वन्तः श्रोत्रेण ध्यायन्तो मनसैवमिति प्रविवेश ह वाक् ॥ ८ ॥
चक्षुर्होच्चक्राम तत्संवत्सरं प्रोष्य पर्येत्योवाच कथमशकतर्ते मज्जीवितुमिति यथान्धा अपश्यन्तः प्राणन्तः प्राणेन वदन्तो वाचा शृण्वन्तः श्रोत्रेण ध्यायन्तो मनसैवमिति प्रविवेश ह चक्षुः ॥ ९ ॥
श्रोत्रँ होच्चक्राम तत्संवत्सरं प्रोष्य पर्येत्योवाच कथमशकतर्ते मज्जीवितुमिति यथा बधिरा अशृण्वन्तः प्राणन्तः प्राणेन वदन्तो वाचा पश्यन्तश्चक्षुषा ध्यायन्तो मनसैवमिति प्रविवेश ह श्रोत्रम् ॥ १० ॥
मनो होच्चक्राम तत्संवत्सरं प्रोष्य पर्येत्योवाच कथमशकतर्ते मज्जीवितुमिति यथा बाला अमनसः प्राणन्तः प्राणेन वदन्तो वाचा पश्यन्तश्चक्षुषा शृण्वन्तः श्रोत्रेणैवमिति प्रविवेश ह मनः ॥ ११ ॥
अथ ह प्राण उच्चिक्रमिषन्स यथा सुहयः पड्वीशशङ्कून्संखिदेदेवमितरान्प्राणान्समखिदत्तँहाभिसमेत्योचुर्भगवन्नेधि त्वं नः श्रेष्ठोऽसि मोत्क्रमीरिति ॥ १२ ॥
अथ हैनं वागुवाच यदहं वसिष्ठोऽस्मि त्वं तद्वसिष्ठोऽसीत्यथ हैनं चक्षुरुवाच यदहं प्रतिष्ठास्मि त्वं तत्प्रतिष्ठासीति ॥ १३ ॥
अथ हैनँश्रोत्रमुवाच यदहं सम्पदस्मि त्वं तत्सम्पदसीत्यथ हैनं मन उवाच यदहमायतनमस्मि त्वं तदायतनमसीति ॥ १४ ॥
न वै वाचो न चक्षूँषि न श्रोत्राणि न मनाँसीत्याचक्षते प्राणा इत्येवाचक्षते प्राणो ह्येवैतानि सर्वाणि भवति ॥ १५ ॥
|| পঞ্চম অধ্যায় ||
---------------
|| প্রথম খন্ড ||
-------------
(৬) বিবাদ বান্ধিল পঞ্চপ্রানের মধ্যে ,
সবে কহিল "আমিই শ্রেষ্ঠ" সবাকার মধ্যে !!
(৭) সবে একত্রে ধাবিল পিত্রু প্রজাপতির সনে ,
"আপনি কহেন কে বড় এখন আমাগনে " !!
প্রজাপতি দিলেন জবাব - " যাহা ছাড়িয়া গেলে ,
দেহ মন্দেরও মন্দ হয় - সেই শ্রেষ্ঠ জানিও সকলে " !!
(৮) প্রথমে বাগযন্ত্র দেহরে ছাড়ি গেল -
বত্সরান্তে ফিরিয়া সকলেরে সুধাইল ,
"কেমনে ছিলে বাঁচি আমারে ছাড়িয়া ?"
সকলে দেয় উত্তর " 'মুক' সম ছিলাম বাঁচিয়া.....
চক্ষু দিয়া দেখিয়া আর কর্ণ দিয়া শুনি ,
নাসিকায় লইয়া প্রশ্বাস - মনে ভাবনার জাল বুনি !! "
বাক শুনিয়া একথা সেন্ধাইল শরীর ভিতরে .......
(৯) এবার চক্ষু গেল ছাড়ি - সুধাইল ফিরি সম্বত্সর পরে !!
"কেমনে বাঁচিয়া ছিলে বল মম বিনে ? "
"তেমনি ছিলাম যেমনে বাঁচে যত অন্ধজনে ...
নাসিকাদ্বারা লইয়া শ্বাস কর্নেতে শুনিয়া ,
জিহ্বা দিয়া বাক্য কহি মনেতে ভাবিয়া "..... !!
চক্ষু একথা শুনি দেহমধ্যে ফিরিল .....
(১০) .....কর্ণ ইহাপর বত্সরভর দেহে ছাড়ি গেল !!
ফিরিয়া সুধায় সকলে " কেমন ছিলে আমায় ছাড়ি ?"
কহিল সবে " বধির যেমনে বাঁচে শ্রবণ ছাড়ি !!
তবু কহিয়া শব্দ জিহ্বায় , চক্ষু দিয়া করি দর্শন ,
নাসিকায় বায়ু নিয়া আর মনে করিয়া মনন "
কর্ণ ফিরিল দেহে একথা শুনিয়া ......
(১১) পরের পালা মনের....সুধায় বত্সরপরে ফিরিয়া ,
"কি সংবাদ কহ মোরে চারি কেমন ছিলে ? "
" যেমনে মন বিনাই বাঁচে কচি ছেলেপিলে ....
নাসিকায় লইয়া শ্বাস চক্ষুতে দেখিয়া ,
কর্নে শ্রবণ জিহ্বায় বাচনে ছিলাম বাঁচিয়া "
একথা শুনিয়া ফেরে মন দেহ-অভ্যন্তরে ......
(১২) এবার দেহ ছাড়িবার পালা আসিল মুখ্য-প্রান পরে ....
যেমনে অশ্ব ছটফটাইয়া বন্ধনের খুঁটি উপড়ায়,
প্রাণ গমনে সকল অঙ্গ তেমন ছটফটায় ...
সকলে কহিল একযোগে "তুমিই মোদের প্রভু ,
প্রান বিনে বাঁচিবনা - ছাড়িয়া যেয়োনাকো কভু " ....
(13) কহে বাক- 'বশিষ্ঠ' , "মোর বিশিষ্ঠতা-সে যে তব দান "
চক্ষু কহে- " 'প্রতিষ্ঠা' আমি - তা তোমারি সন্মান !! "
(১৪) কর্ণ কহিল - "তব 'সম্পদ'ই প্রাচুর্য আমার "
মন কহে - " 'আয়তন' মোর যাহা - সম্পূর্ণ তোমার " !!
(১৫) কহেনা এ চারে 'অঙ্গ' - সবে এদেরও কহে 'প্রান' ,
' মুখ্য -প্রান' ই জ্যেষ্ঠ - সর্বশ্রেষ্ঠ ,এ সকল প্রানের প্রান .... !!
Part 5
-------
Chapter 1
-----------
(6)The sense-organs (pranas) disputed among themselves about who was the best among them, each one of them saying "I am the best," "I am the best."
(7) They went to Prajapati, their progenitor saying "Revered Sir, please do tell- who is the best among us?"
Prajapati said to them "He by whose departure the body becomes worse than the worst is the best among you."
(8) The organ of speech departed. After being away for a whole year, it came back and said "How have you been able to live without me?" The other organs replied "We lived just as dumb people live, without speaking, but breathing with the prana (nose), seeing with the eye, hearing with the ear and thinking with the mind." Then the organ of speech entered the body.
(9) The eye departed. After being away for a whole year, it came back and said, "How have you been able to live without me ? " The other organs replied "We lived just as blind people live, without seeing, but breathing with the prana, speaking with the tongue, hearing with the ear and thinking with the mind." Then the eye entered the body.
(10) The ear went out. After being away for a whole year, it came back and said - "How have you been able to live without me?" The other organs replied, "We lived just as deaf people live, without hearing, but breathing with the prana. Speaking with the tongue, seeing with the eye and thinking with the mind." Then the ear entered the body.
(11) The mind went out. After being away for a whole year, it came back and said- "How have you been able to live without me?" The other organs replied - "We lived just like children whose minds are not yet formed, without thinking with the mind, but breathing with the prana, speaking with the tongue, seeing with the eye and hearing with the ear." Then the mind entered the body.
(12) Then as the vital breath was about to depart, he uprooted the organs from their places just as a noble horse tears up the pegs to which its feet are tied. They came to him and said- "Revered Sir, be thou our lord..... yu art the best among us. Do not depart from us."
(13) Then the organ of speech said to him , "That attribute of being most excellent which I possess is thine." Then the eye said "That attribute of firmness which I possess is thine."
(14) Then the ear said, "That attribute of prosperity which I possess is thine." Then the mind said, "That attribute of being the abode which I possess is thine."
(15) And people do not call them (the four of these sense organs) the organs of speech, the eyes, the ears, or the mind, but call them 'the pranas' . Indeed, The 'prana' alone is all these.
No comments:
Post a Comment