॥ पञ्चमोऽध्यायः ॥
----------------
॥ अष्टादशः खण्डः ॥
----------------
तान्होवाचैते वै खलु यूयं पृथगिवेममात्मानं वैश्वानरं विद्वाँसोऽन्नमत्थ यस्त्वेतमेवं प्रादेशमात्रमभिविमानमात्मानं वैश्वानरमुपास्ते स सर्वेषु लोकेषु सर्वेषु भूतेषु सर्वेष्वात्मस्वन्नमत्ति ॥ १ ॥
तस्य ह वा एतस्यात्मनो वैश्वानरस्य मूर्धैव सुतेजाश्चक्षुर्विश्वरूपः प्राणः पृथग्वर्त्मात्मा सन्देहो बहुलो बस्तिरेव रयिः पृथिव्येव पादावुर एव वेदिर्लोमानि बर्हिर्हृदयं गार्हपत्यो मनोऽन्वाहार्यपचन आस्यमाहवनीयः ॥ २ ॥
|| পঞ্চম অধ্যায় ||
--------------
|| অষ্টদশ খন্ড ||
--------------
বৈশ্যানর আত্মনেরে বহু এ মানিয়া ,
কর অন্নগ্রহণ সীমিত-জ্ঞানে রহিয়া !!
যে জানে ধরিত্রী হতে আকাশ এঁর বিস্তার ,
আমি ই সেই এই জ্ঞানে করে পূজন তাঁর ,,
তার অন্ন-প্রান-জ্ঞান ও ছড়ায় জগৎ-ব্যাপী ,,
প্রতিটিলোক, প্রতিজীবাত্মা, তার অন্ন সর্ব্বব্যাপী ....
সু-তেজস হয় মস্তক এই বৈশ্যানরাত্মার ,
প্রাণ পৃথগবর্তমা , চক্ষু বিশ্বরূপ তাহার !!
ধড় বহুলা, থৈল রায়ি, পদ ধরিত্রী হয় ,
বক্ষ বেদী , কেশ দুর্ব্বা - যা বেদিপরে রয় !!
হৃদয় গার্হপত্যাগ্নি মন অন্বাহার্য আর....
মুখ আহবানীয় অগ্নি তাঁহার !!
Part 5
--------
Chapter 18
-------------
[The Vaisvanara Self as the Whole ]
(1) Then the king said to them all, " being endowed with limited knowledge you eat your food, knowing that Vaisvanara Self as if He were many. But he, who worships the Vaisvanara Self as the measure of the span from earth to heaven and as identical with the self, eats food in all worlds, in all beings and in all selves.
(2) "Of this Vaisvanara Self the head is 'Sutejas' (the Good Light), the eye is 'Visvarupa' (the Universal Form), the prana is 'Prithagvartma' (of various courses), the trunk is 'Bahula' (full), the bladder is 'Rayi' (wealth), the feet - Prithivi (the earth), the chest - the Vedi (altar), the hair - the kusa grass on the altar, the heart - the Garhapatya Fire, the mind is the Anvaharya Fire and the mouth - the Ahavaniya Fire.
॥ एकोनविंशः खण्डः ॥
-------------------
तद्यद्भक्तं प्रथममागच्छेत्तद्धोमीयँ स यां प्रथमामाहुतिं जुहुयात्तां जुहुयात्प्राणाय स्वाहेति प्राणस्तृप्यति ॥ १ ॥
प्राणे तृप्यति चक्षुस्तृप्यति चक्षुषि तृप्यत्यादित्यस्तृप्यत्यादित्ये तृप्यति द्यौस्तृप्यति दिवि तृप्यन्त्यां यत्किञ्च द्यौश्चादित्यश्चाधितिष्ठतस्तत्तृप्यति तस्यानुतृप्तिं तृप्यति प्रजया पशुभिरन्नाद्येन तेजसा ब्रह्मवर्चसेनेति ॥२॥
॥ विंशः खण्डः ॥
-------------
अथ यां द्वितीयां जुहुयात्तां जुहुयाद्व्यानाय स्वाहेति व्यानस्तृप्यति ॥ १ ॥
व्याने तृप्यति श्रोत्रं तृप्यति श्रोत्रे तृप्यति चन्द्रमास्तृप्यति चन्द्रमसि तृप्यति दिशस्तृप्यन्ति दिक्षु तृप्यन्तीषु यत्किञ्च दिशश्च चन्द्रमाश्चाधितिष्ठन्ति तत्तृप्यति तस्यानुतृप्तिं तृप्यति प्रजया पशुभिरन्नाद्येन तेजसा ब्रह्मवर्चसेनेति ॥२॥
॥ एकविंशः खण्डः ॥
----------------
अथ यां तृतीयां जुहुयात्तां जुहुयादपानाय स्वाहेत्यपानस्तृप्यति ॥ १ ॥
अपाने तृप्यति वाक्तृप्यति वाचि तृप्यन्त्यामग्निस्तृप्यत्यग्नौ तृप्यति पृथिवी तृप्यति पृथिव्यां तृप्यन्त्यां यत्किञ्च पृथिवी चाग्निश्चाधितिष्ठतस्तत्तृप्यति तस्यानु तृप्तिं तृप्यति प्रजया पशुभिरन्नाद्येन तेजसा ब्रह्मवर्चसेनेति ॥ २ ॥
॥ द्वाविंशः खण्डः ॥
---------------
अथ यां चतुर्थीं जुहुयात्तां जुहुयात्समानाय स्वाहेति समानस्तृप्यति ॥ १ ॥
समाने तृप्यति मनस्तृप्यति मनसि तृप्यति पर्जन्यस्तृप्यति पर्जन्ये तृप्यति विद्युत्तृप्यति विद्युति तृप्यन्त्यां यत्किञ् विद्युच्च पर्जन्यश्चाधितिष्ठतस्तत्तृप्यति तस्यानु तृप्तिं तृप्यति प्रजया पशुभिरन्नाद्येन तेजसा ब्रह्मवर्चसेनेति ॥ २ ॥
॥ त्रयोविंशः खण्डः ॥
-----------------
अथ यां पञ्चमीं जुहुयात्तां जुहुयादुदानाय स्वाहेत्युदानस्तृप्यति ॥ १ ॥
उदाने तृप्यति त्वक्तृप्यति त्वचि तृप्यन्त्यां वायुस्तृप्यति वायौ तृप्यत्याकाशस्तृप्यत्याकाशे तृप्यति यत्किञ्च वायुश्चाकाशश्चाधितिष्ठतस्तत्तृप्यति तस्यानु तृप्तिं तृप्यति प्रजया पशुभिरन्नाद्येन तेजसा ब्रह्मवर्चसेन ॥ २ ॥
|| উনবিংশতি খন্ড ||
----------------
যে অন্ন প্রথম আসে তা নৈবেদ্য প্রথম হয় ,
'প্রাণে স্বাহা ' কহিয়া অর্পণ করিবে তাহায় !!
খাদক হোমে দিলে এইরূপ আহুতি ,
তাহাতে প্রানের হয় পূর্ণ সন্তুষ্টি !!
প্রান তুষ্ট হলে চক্ষুও যে হয় সন্তুষ্ট ,
চক্ষু হতে সূর্য - তাহতে স্বর্গও হয় তুষ্ট !!
স্বর্গ সন্তুষ্ট হলে যাকিছু আছে স্বর্গ-সূর্যের অধিকারে ,
সকলি তুষ্ট হয় প্রান তুষ্ট হলে পরে !!
এ আহুতির ফল পায় সেই যজ্ঞকারী ,,
অপত্য গবাদি ব্রহ্মের আলোকে তুষ্ট সে, তেজোময় দেহের অধিকারী !!
|| বিংশ খন্ড ||
------------
দ্বিতীয় আহুতি করি 'স্বাহা ' দিলে 'ব্যান' এর তরে ,
ব্যান হয় সন্তুষ্ট , সাথে তুষ্টি কর্ণের তরে !!
কর্ণ তুষ্ট হলে পরে চন্দ্র তুষ্ট হন -
সেইসাথে ভাগ তত সকলি তৃপ্ত হন !!
সেইসবের পুষ্টিতে হন লাভবান যিনি যজ্ঞকারী ,,
তৃপ্ত হলে তাঁরা....যে সবের চন্দ্র ও সকল ভাগ হন অধিকারী !!
সন্তানাদি গব গবাদি তেজোময় দেহেতে ,
ব্রহ্মের আলোকে রহেন তিনি পূর্ণ তুষ্টিতে !!
|| একবিংশ খন্ড ||
---------------
তৃতীয় আহুতি স্বাহা বলি অপানে করিলে অর্পণ ,
অপানসাথে বাগ ,তত্সহিত অগ্নি তুষ্ট হন !!
অগ্নিসাথে পৃথিবী তুষ্ট - তুষ্ট যা এ দুয়ের অধিকারে ,
যজ্ঞকারীর পুষ্টিরূপে সব প্রদান করেন তাহারে ....
অপত্যাদি গব-গবাদি ভোজনে হন তুষ্ট ,
তেজোময় শরীর, ব্রহ্মের আলোয়, তিনি হন পরিপুষ্ট !!
|| দ্বাবিংশতি খন্ড ||
----------------
চতুর্থ আহুতি স্বাহা বলি সোপানে করিলে অর্পণ ,
সোপানসাথে মন , মনসঙ্গে বৃষ্টি-দেব তুষ্ট হন !!
বৃষ্টিদেব সহিত বজ্র তুষ্ট -ফের তুষ্ট যা এ দুয়ের অধিকারে ,
যজ্ঞকারীর পুষ্টিরূপে তাঁরা সবই দেন তাহারে ....
অপত্যাদি , গব-গবাদি, আহার্যেও হন তুষ্ট ,
তেজোময় শরীর, ব্রহ্মের আলোয়, তিনি হন পরিপুষ্ট !!
|| ত্রিবিংশতি খন্ড ||
----------------
পঞ্চম আহুতি 'উডানে স্বাহা' কহি করিলে অর্পণ ,
উডানসাথে চর্ম , সেসাথে বায়ু তুষ্ট হন !!
বায়ু তুষ্টিতে আকাশ তুষ্ট - তুষ্ট যা এ দুয়ের অধিকারে থাকে ,
যজ্ঞকারীর পুষ্টিরূপে তাঁরা সবে, সে সবই দেন তাকে !!
অপত্যাদি , গব-গবাদি, অন্ন-আহার্যে তিনি হন পরিপুষ্ট ,
ব্রহ্মের আলোকসাথে দীপ্তিময় স্বাস্থে, তিনি সর্ব্বদা সন্তুষ্ট !!
Chapter 19
-------------
[ Performance of the Agnihotra in Oneself (The Prana) ]
(1) Therefore the food that comes first should be offered as an oblation. The first oblation that the eater offers, he should offer, saying "Svaha to the prana!" Then the prana is satisfied.
(2) The prana being satisfied, the eye is satisfied. The eye being satisfied, the sun is satisfied. The sun being satisfied, heaven is satisfied. Heaven being satisfied, whatever is under heaven and under the sun is satisfied. They being satisfied, he (i.e. the eater or sacrificer) is satisfied with offspring, cattle, food, brightness of the body and the light of Brahman.
Chapter 20
-------------
[ Performance of the Agnihotra in Oneself (The Vyana ) ]
(1)The second oblation that he offers, he should offer, saying "Svaha to the vyana!" Then the vyana is satisfied.
(2) The vyana being satisfied, the ear is satisfied. The ear being satisfied, the moon is satisfied. The moon being satisfied, the quarters are satisfied. The quarters being satisfied, whatever is under the quarters and under the moon is satisfied. They being satisfied, the eater is satisfied with offspring, cattle, food, brightness of the body and the light of Brahman.
Chapter 21
-------------
[ Performance of the Agnihotra in Oneself (The Apana) ]
(1) The third oblation that he offers, he should offer, saying "Svaha to the apana!" Then the apana is satisfied.
(2) The apana being satisfied, speech (i.e. the tongue) is satisfied. Speech being satisfied, fire is satisfied. Fire being satisfied, the earth is satisfied. The earth being satisfied, what is under the earth and under fire is satisfied. They being satisfied, the eater is satisfied with offspring, cattle, food, brightness of the body and the light of Brahman.
Chapter 22
-------------
[Performance of the Agnihotra in Oneself (The Samana) ]
(1) The fourth oblation that he offers, he should offer, saying "Svaha to the samana!" Then the samana is satisfied.
(2) The samana being satisfied, the mind is satisfied. The mind being satisfied, the rain-god is satisfied. The rain-god being satisfied, the lightning is satisfied. The lightning being satisfied, what is under the lightning and under the rain-god is satisfied. They being satisfied, the eater is satisfied with offspring, cattle, food, brightness of the body and the light of Brahman.
Chapter 23
-------------
[ Performance of the Agnihotra in Oneself (The Udana) ]
(1) The fifth oblation that he offers, he should offer, saying "Svaha to the udana!" Then the udana is satisfied.
(2) The udana being satisfied, the skin is satisfied. The skin being satisfied, the air is satisfied. The air being satisfied, the akasa is satisfied. The akasa being satisfied, what is under the air and under the akasa is satisfied. They being satisfied, the eater is satisfied with offspring, cattle, food, brightness of the body and the light of Brahman.
